CHORAł GREGORIAŃSKI - PODSTAWY



Chorał (łac. chorus - chór) jest to zbiór pieśni występujących podczas liturgii mszalnej w kościele rzymsko-katolickim. W okresie średniowiecza występowały różne rodzaje chorałów w zależności od ośrodka, wokół którego powstawały. Chorał gregoriański swoją nazwę zawdzięcza papieżowi Grzegorzowi  I  (po śmierci zaczęto nazywać go Grzegorzem Wielkim) który w latach 590-604 n.e.  skodyfikował zebrane teksty pieśni, lecz sama nazwa zaczęła funkcjonować dopiero po jego śmierci (do tej pory nazywano chorał śpiewem rzymskim)


Wszystkie melodie zebrane przez Grzegorza Wielkiego zyskały nazwę Antiphonarius  - Antyfonarz.
Oryginał antyfonarza zaginął już w średniowieczu - w X wieku. Zachowały się jedynie jego ręczne odpisy; najstarsza kopia pochodzi z klasztoru benedyktyńskiego w St. Gallen.


Głos główny w wielogłosowej muzyce średniowiecza i renesansu często był zaczerpnięty właśnie z melodii chorału gregoriańskiego. Taką melodię skomponowaną wcześniej i wykorzystaną w nowej kompozycji określa się mianem cantus prius factus lub inaczej cantus firmus. Chorał w późniejszym okresie swojego rozwoju był zapisywany za pomocą tzw. notacji neumatycznej, która wykorzystywała specjalne znaki (tzw. neumy) na oznaczenie poszczególnych dźwięków (punctum) lub ich grup przypadających na jedną sylabę tekstu (neumy proste i neumy złożone).
We wczesnym stadium rozwoju europejskiego zapisu muzycznego (do X w.) neumy wyrażały tylko przybliżoną wysokość dźwięków, natomiast po reformie pisma muzycznego Guidona z Arezzo w XI w. określały już konkretne dźwięki.

Chorał gregoriański oparty jest na 8 skalach modalnych (skale kościelne), 4 autentycznych (re – dorycka, mi – frygijska, fa – lidyjska, sol – miksolidyjska) i 4 plagalnych, będących transpozycjami skal autentycznych o kwartę w dół, z zachowaniem wspólnej finalis (la – hypodorycka, ut/si – hypofrygijska, do – hypolidyjska, re – hypomiksolidyjska). Pozwala to na pewnego rodzaju modulacje do innych skal (tonów, modusów) lub w obrębie tej samej (np. modus w „re” ulega przekształceniu w modus „la” i „sol” z „si bemol”). Śpiewy te są wyłącznie jednogłosowe, wykonywane przez głosy męskie, zgodnie z ówczesną zasadą Mulier tacet in ecclesia. Ambitus melodii chorału gregoriańskiego obraca się najczęściej w obrębie seksty (u cystersów nie przekracza decymy), czasami dochodzi do duodecymy (np. offertorium Jubilate Deo, graduał Qui sedes Domine). Melodie rozwijają się przeważnie wokół dźwięku podstawowego czyli finalis.

Podstawowe znaczenie w chorale gregoriańskim miał tekst składający się z fragmentów Pisma Św. Muzyka miała pomagać tylko zrozumieniu tekstu. Ważne było ustalenie związku tekstu i muzyki.

W związku z tym ustanowiono stosunek:
sylabiczny - gdy na jedną sylabę tekstu przypadał jeden dźwięk
neumatyczny - gdy na sylabę tekstu przypadało kilka dźwięków
melizmatyczny - gdy na jedną sylabę tekstu przypadało od dwóch do kilkunastu nut

W chorale gregoriańskim wyróżnia się następujące rodzaje śpiewów:

Psalmodia – śpiewy proste, recytatywne, wykonywane solo, przez dwa chóry na przemian lub przez wszystkich wiernych; posługuje się ona stereotypami, charakterystycznymi dla każdego tonu psalmowego formułami melodycznymi, z kolei tony mają wiele zakończeń modulujących do następujących po nich śpiewów. Melodyka psalmodii jest ściśle sylabiczna lub w niewielkim stopniu ozdobna. Śpiewy psalmodyczne kończą się przeważnie doksologią.

Antyfona – utwory w zasadzie krótkie (z wyjątkiem Introitów i Communio) spełniające role refrenów do psalmów, z którymi zazwyczaj występują. Istniały antyfony rozbudowane melizmatycznie, np. wielkanocne. We wczesnym okresie stosowano przemienną recytację psalmów przez dwa chóry, później nazwano tak wszystkie śpiewy wykonywane zbiorowo.

Responsoria – śpiewy melizmatyczne, rozbudowane w melodyce ornamentalnej (np. Alleluja) lub krótkie (np. graduały, offertoria) i utwory w stylu swobodnym.

Ordinarium missae - Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Benedictus, Agnus Dei i Ite Missa est lub Benedicamus Domino - śpiewy o charakterze recytacyjnym lub melizmatycznym, wykonywane przeważnie przez 2 chóry równe. ordinarium missae jest z muzycznego punktu widzenia najbardziej interesującym i kompleksowym cyklem w chorale gregoriańskim


Powrót



Niniejsza strona jest stroną fanowską, prowadzoną przez fanów zespołów Gregorian oraz Mistic, niepowiązaną z żadną wytwórnią płytową