CHORA³ GREGORIAÑSKI - PODSTAWY



Chora³ (³ac. chorus - chór) jest to zbiór pie¶ni wystêpuj±cych podczas liturgii mszalnej w ko¶ciele rzymsko-katolickim. W okresie ¶redniowiecza wystêpowa³y ró¿ne rodzaje chora³ów w zale¿no¶ci od o¶rodka, wokó³ którego powstawa³y. Chora³ gregoriañski swoj± nazwê zawdziêcza papie¿owi Grzegorzowi  I  (po ¶mierci zaczêto nazywaæ go Grzegorzem Wielkim) który w latach 590-604 n.e.  skodyfikowa³ zebrane teksty pie¶ni, lecz sama nazwa zaczê³a funkcjonowaæ dopiero po jego ¶mierci (do tej pory nazywano chora³ ¶piewem rzymskim)


Wszystkie melodie zebrane przez Grzegorza Wielkiego zyska³y nazwê Antiphonarius  - Antyfonarz.
Orygina³ antyfonarza zagin±³ ju¿ w ¶redniowieczu - w X wieku. Zachowa³y siê jedynie jego rêczne odpisy; najstarsza kopia pochodzi z klasztoru benedyktyñskiego w St. Gallen.


G³os g³ówny w wielog³osowej muzyce ¶redniowiecza i renesansu czêsto by³ zaczerpniêty w³a¶nie z melodii chora³u gregoriañskiego. Tak± melodiê skomponowan± wcze¶niej i wykorzystan± w nowej kompozycji okre¶la siê mianem cantus prius factus lub inaczej cantus firmus. Chora³ w pó¼niejszym okresie swojego rozwoju by³ zapisywany za pomoc± tzw. notacji neumatycznej, która wykorzystywa³a specjalne znaki (tzw. neumy) na oznaczenie poszczególnych d¼wiêków (punctum) lub ich grup przypadaj±cych na jedn± sylabê tekstu (neumy proste i neumy z³o¿one).
We wczesnym stadium rozwoju europejskiego zapisu muzycznego (do X w.) neumy wyra¿a³y tylko przybli¿on± wysoko¶æ d¼wiêków, natomiast po reformie pisma muzycznego Guidona z Arezzo w XI w. okre¶la³y ju¿ konkretne d¼wiêki.

Chora³ gregoriañski oparty jest na 8 skalach modalnych (skale ko¶cielne), 4 autentycznych (re – dorycka, mi – frygijska, fa – lidyjska, sol – miksolidyjska) i 4 plagalnych, bêd±cych transpozycjami skal autentycznych o kwartê w dó³, z zachowaniem wspólnej finalis (la – hypodorycka, ut/si – hypofrygijska, do – hypolidyjska, re – hypomiksolidyjska). Pozwala to na pewnego rodzaju modulacje do innych skal (tonów, modusów) lub w obrêbie tej samej (np. modus w „re” ulega przekszta³ceniu w modus „la” i „sol” z „si bemol”). ¦piewy te s± wy³±cznie jednog³osowe, wykonywane przez g³osy mêskie, zgodnie z ówczesn± zasad± Mulier tacet in ecclesia. Ambitus melodii chora³u gregoriañskiego obraca siê najczê¶ciej w obrêbie seksty (u cystersów nie przekracza decymy), czasami dochodzi do duodecymy (np. offertorium Jubilate Deo, gradua³ Qui sedes Domine). Melodie rozwijaj± siê przewa¿nie wokó³ d¼wiêku podstawowego czyli finalis.

Podstawowe znaczenie w chorale gregoriañskim mia³ tekst sk³adaj±cy siê z fragmentów Pisma ¦w. Muzyka mia³a pomagaæ tylko zrozumieniu tekstu. Wa¿ne by³o ustalenie zwi±zku tekstu i muzyki.

W zwi±zku z tym ustanowiono stosunek:
sylabiczny - gdy na jedn± sylabê tekstu przypada³ jeden d¼wiêk
neumatyczny - gdy na sylabê tekstu przypada³o kilka d¼wiêków
melizmatyczny - gdy na jedn± sylabê tekstu przypada³o od dwóch do kilkunastu nut

W chorale gregoriañskim wyró¿nia siê nastêpuj±ce rodzaje ¶piewów:

Psalmodia – ¶piewy proste, recytatywne, wykonywane solo, przez dwa chóry na przemian lub przez wszystkich wiernych; pos³uguje siê ona stereotypami, charakterystycznymi dla ka¿dego tonu psalmowego formu³ami melodycznymi, z kolei tony maj± wiele zakoñczeñ moduluj±cych do nastêpuj±cych po nich ¶piewów. Melodyka psalmodii jest ¶ci¶le sylabiczna lub w niewielkim stopniu ozdobna. ¦piewy psalmodyczne koñcz± siê przewa¿nie doksologi±.

Antyfona – utwory w zasadzie krótkie (z wyj±tkiem Introitów i Communio) spe³niaj±ce role refrenów do psalmów, z którymi zazwyczaj wystêpuj±. Istnia³y antyfony rozbudowane melizmatycznie, np. wielkanocne. We wczesnym okresie stosowano przemienn± recytacjê psalmów przez dwa chóry, pó¼niej nazwano tak wszystkie ¶piewy wykonywane zbiorowo.

Responsoria – ¶piewy melizmatyczne, rozbudowane w melodyce ornamentalnej (np. Alleluja) lub krótkie (np. gradua³y, offertoria) i utwory w stylu swobodnym.

Ordinarium missae - Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Benedictus, Agnus Dei i Ite Missa est lub Benedicamus Domino - ¶piewy o charakterze recytacyjnym lub melizmatycznym, wykonywane przewa¿nie przez 2 chóry równe. ordinarium missae jest z muzycznego punktu widzenia najbardziej interesuj±cym i kompleksowym cyklem w chorale gregoriañskim


Powrót



Niniejsza strona jest stron± fanowsk±, prowadzon± przez fanów zespo³ów Gregorian oraz Mistic, niepowi±zan± z ¿adn± wytwórni± p³ytow±